‘Weerbaarder, guller en attractiever’
“Het moment dat ik me bewust werd van de ernst en de schaal van het veenweideprobleem was tijdens de University of Hope bijeenkomst ‘Perspectief voor dalend Nederland’ in 2018” (Niek Smits).
Door een diepe ontwatering van soms wel een meter onder het maaiveld vindt er een versnelde oxidatie van het veen plaats in het Lage Midden van Fryslân. De ooit zo natte veenspons verdroogt en verschrompelt in rap tempo en het maaiveld daalt hierdoor met 1 tot 2 cm. per jaar. Bij niets doen zal er aan het eind van deze eeuw vrijwel geen veen meer over zijn. Het veen als één van de drie bouwstenen van het Friese landschap is dan definitief verdwenen. Willen we dat?
Hoe ziet de aanpak van de veengebieden in het Lage Midden van Fryslân er uit als de volhoudbaarheid van het Friese watersysteem in het licht van de klimaatverandering leidend is? Wat betekent vernatting voor de vermindering van de CO2-uitstoot? Maakt een dergelijke aanpak rendabele agrarische bedrijven mogelijk? En kan zo meerwaarde ontstaan voor natuur en leefomgeving? Met die prangende vragen hebben onderzoekers en ontwerpers zich de afgelopen periode in het Places of Hope atelier – als onderdeel van Leeuwarden Fryslân Culturele Hoofdstad 2018 – intensief bezig gehouden.
In het licht van klimaatverandering is het op termijn nodig om meer ruimte voor water in het Lage Midden van Fryslân te creëren. Ruimte om water te kunnen bergen in natte tijden, maar ook ruimte om water in droge perioden beschikbaar te hebben èn meer water om verzakken van huizen en wegen tegen te gaan. Bovendien is het verhogen van het waterpeil – in elk van de vier typen veengebieden op een verschillende manier – onvermijdelijk om de bijdrage van de Friese veengebieden aan de CO2-uitstoot te beperken of zelfs te stoppen. Door de voorgestelde veranderingen in het (grond-) watersysteem zullen de Natura 2000 gebieden niet meer verdrogen en zich kunnen ontwikkelen tot robuuste, toekomstbestendige Natura 2050 gebieden.
In het veenatelier is onderzocht of het aangepaste peilbeheer rendabele vormen van landgebruik in het Lage Midden van Fryslân mogelijk maakt. Het blijkt dat er ook op termijn nog goed te boeren valt. Weliswaar moeten melkveehouderijbedrijven vanwege de verminderde draagkracht van de bodem en vanwege een andere voerbalans met minder vee toe, maar er hoeft minder of zelfs geen voer van buitenaf betrokken te worden. Berekeningen laten zien dat ondanks de aanpassingen de bedrijfsresultaten vergelijkbaar blijven met het huidige niveau. Wel zijn er tussen nu en de langetermijn aanpassingen nodig die investeringen vergen. Het atelier suggereert om daar een ‘veenfonds’ voor in het leven te roepen dat onder andere wordt gevoed vanuit de ‘opbrengsten’ van de vermeden CO2-uitstoot.
Belangrijke meerwaarde is dat natuur, biodiversiteit (weidevogels) en belevingswaarde er enorm op vooruit gaan. Er ontstaat een Lage Midden waarin niet alleen de toekomstige boer een goede boterham kan blijven verdienen, maar dat ook een veel aantrekkelijker, afwisselender en toegankelijker gebied wordt voor recreanten en inwoners van omliggende stedelijke gebieden als Drachten, Heerenveen, Sneek en Leeuwarden. Het Lage Midden wordt een gewilde bestemming: een gebied waar je graag gaat wandelen, fietsen, kanoën en suppen. Een gebied met nieuwe vormen van wonen. Een gebied waar je zin krijgt in de toekomst!
Voor het volledige rapport ‘Weerbaarder, guller en attractiever, naar een nieuwe aanpak van het veen in het Lage Midden van Fryslân’
klik hier >>>
Voor een korte film als animatie van het wenkende perspectief klik hier >>>
Voor een verslag van de discussiemiddag op 25 mei 2018 in Leeuwarden over het eindresultaat klik hier>>>
Voor een artikel in het wetenschappelijk tijdschrift LANDSCHAP; ‘Naar een weerbaar en volhoudbaar laagveenlandschap’, december 2018 klik hier >>>
Voor een presentatie in Woudsend d.d. 5 maart 2019 voor nieuwe gebiedsambassadeurs van Nationaal Landschap SWF klik hier >>>
Documentaire Fryslân DOK; VEEN, deel 1 op NPO 2 d.d. 9 maart 2019 klik hier >>>
Voor verdiepende interviews op de regionale radio (Omrop Fryslân) d.d. 11 maart 2019 klik hier >>>
Voor een artikel in De Levende Natuur in themanummer Natuurinclusieve landbouw d.d. september 2019 klik hier >>>
Voor mijn reactie op de Friese veenweidevisie 2030: ‘Fries veenplan is houwtje touwtje, te weinig integraal’ d.d. november 2020 klik hier >>>
Opgenomen in jaarboek Landschapsarchitectuur en Stedenbouw 2019
Winnaar van de Anita Andriesenprijs 2021
Bureau Peter de Ruyter landschapsarchitectuur m.m.v. Danielle Hollants (Atelier des Hollants) i.s.m. Wetterskip Fryslân, Provincie Fryslân, Living Lab Natuurinclusieve Landbouw, Planbureau Leefomgeving, Wageningen Economic Research, Jandirk Hoekstra (HNS), Paul Blambeck en Nina de Munnik (Sant en Co), januari – juni 2018