Anno 2022 is de urgentie van de klimaatopgave hoger dan ooit. Onze laagveenlandschappen kunnen een wezenlijke bijdrage leveren aan die klimaatopgave. Dit kan door vernatting van veengronden en het stimuleren van een meer extensief landgebruik in de omgeving van natuurkernen. Om hier meer inzicht in te krijgen heeft de Coalitie Natuurlijke Klimaatbuffers de visie Klimaatbestendige veengebieden opgesteld in samenwerking met ecologisch adviesbureau Altenburg en Wymenga en Bureau Peter de Ruyter landschapsarchitectuur – Atelier des Hollants.
Natuurgebieden op veen kunnen een sterke bijdrage leveren aan het beperken van de klimaatopgave. Ze doen dat in de vorm van waterberging (klimaatadaptatie), koolstofvastlegging (klimaatmitigatie) en als brongebied van unieke biodiversiteit. Om die bijdragen te kunnen leveren moeten de verschillende veenkernen niet verder uitdrogen en moet de waterkwaliteit voldoen. Dit vergt veel inspanning in de huidige situatie. Veel van de Nederlandse laagveenmoerassen liggen namelijk hoger in het landschap (als ‘omgekeerde bloempotten’) dan de ontwaterde omgeving, waardoor de veenkernen ‘leeglopen’ naar de dalende omgeving. Bovendien is zoet water schaars, en zal de vraag naar zoet water in de toekomst verder toenemen.
Perspectief en wederzijds voordeel
De natuurorganisaties zien kansen om in en rond natuurgebieden op een natuurlijke manier water beter op te vangen en vast te houden. Dit is goed voor klimaat en biodiversiteit, en biedt bovendien kansen voor gebruiksfuncties in de omgeving van natuurgebieden. Wanneer ingezet wordt op een robuust systeem op landschapsschaal, met natte overgangsgebieden rondom veenkernen, snijdt het mes aan twee kanten. Goed functionerende natuurgebieden maken dan ook de gebieden daarbuiten, inclusief de landbouw, klimaatbestendiger. Er is in die zin sprake van wederzijds voordeel. Daarbij komt dat met een goed ontwikkeld laagveenlandschap biodiversiteit, cultuurhistorische waarden en belevingswaarde niet verloren gaan.
De gevolgen van een veranderend klimaat; hogere neerslagpieken en extremere droogteperiodes kunnen in het huidige veenlandschap niet goed worden opgevangen. Nederland is ingericht op zo snel mogelijke afvoer van overtollig water. De visie Klimaatbestendige veengebieden schetst een perspectief hoe water juist beter vastgehouden kan worden in het landelijk gebied middels een drietal mogelijke ontwikkelrichtingen.
Natuurlijke oplossingen
De Coalitie Natuurlijke Klimaatbuffers pleit voor meer natuurlijke oplossingen. Sleutelfactor binnen het toekomstbestendige laagveenlandschap is het meer en beter vasthouden van water op landschapsschaal. In drie sporen (kruidenrijke graslanden, natte teelten, levend veen) worden de mogelijkheden voor toekomstig landgebruik bij verhoogde grondwaterstanden in de overgangsgebieden en natuurkernen toegelicht.
Zorgvuldige afweging
Een toekomstbestendig laagveenlandschap zal ruimtelijk gaan veranderen als bodem en water sturend worden voor ontwikkelingen. Functiecombinaties zoals natte teelten en waterberging met meer moerasnatuur geven meer dynamiek en voegen meer verscheidenheid toe aan het landschap, aantrekkelijk voor bewoners en recreanten.
Per type laagveenlandschap gaat de transitie er anders uitzien; gebaseerd op het verleden, het huidige landschap en de toekomstige opgaven. Het landschap wordt meer divers en in alle gevallen vraagt dit om maatwerk. In gebiedsprocessen zijn heldere afwegingen nodig of alle maatschappelijke opgaven ruimtelijke verenigbaar zijn. Met deze visie delen de natuurorganisaties kennis en expertise om bij te dragen aan dit zorgvuldige, regionale keuzeproces met oog voor boeren, bewoners én natuur.
Voor de ‘Visie klimaatbestendige veenlandschappen’ klik hier >>>
Voor de publiekssamenvatting klik hier >>>