Peter de Ruyter – Bureau Peter de Ruyter

Op 9 oktober j.l. ben ik geïnterviewd voor het programma ‘Wat houdt ons tegen?’ van omroep HUMAN. Onderwerp was de vernatting van het veen, waarom gebeurt dat nog niet op grote schaal in Nederland? Om die vraag goed te kunnen beantwoorden moeten we eerst weten hoe het watersysteem werkt, aan welke rode knoppen kunnen we al dan niet draaien? Voor een goede uitleg van de specifieke Friese situatie is in 2023 het veenmobiel gemaakt. Het ‘geabstraheerde model op aanhangwagentje’ toont de landschappelijke doorsnede van Drents Plateau tot Waddenzee – de Friese badkuip – en laat zien hoe het grondwater beweegt en op zoek gaat naar het laagste punt.

De huidige praktijk van het Friese waterbeheer is dat miljoenen m3 grondwater in hoog tempo via gemalen worden afgevoerd richting de Waddenzee. Kwelwater van hoge kwaliteit, dat er tientallen jaren over heeft gedaan om te dagzomen in de diepe veenpolders, ligt binnen twee weken in zee. Is dit verstandig in het licht van steeds grotere weersextremen met langere periodes van droogte? Of kunnen we het water beter langer vasthouden, zodat het veen in het Lage Midden van Fryslân nat blijft, bodemdaling wordt beperkt en de uitstoot van CO2 wordt verminderd? Een belangrijke bijvangst van het grootschaliger vasthouden van het neerslagoverschot in het Lage midden (en daarmee een hogere grondwaterspiegel) is het ontwikkelen van tegendruk in het gehele Friese grondwatersysteem. Dit voorkomt wegzijging en verdroging in het zandgebied, op de flanken van het Drents Plateau en op termijn ook in de kleischil.

Kortom, een vollere badkuip biedt kansen op een klimaatbestendiger Fries landschap met aangepaste vormen van landgebruik, een hogere belevingswaarde, een betere waterkwaliteit en meer ruimte voor biodiversiteit. Wat houdt ons tegen?!

De uitzending van HUMAN over veenweidegebieden vindt plaats op donderdagavond 21 november a.s. om 21.00 uur op NPO2.

Het veenmobiel is gemaakt met het prijzengeld van de Anita Andriesenprijs 2021 en met steun van Wetterskip Fryslân en het Ministerie van Binnenlandse Zaken.

Op zaterdag 14 september j.l. mocht ik een lezing geven op een prachtig verbouwde boerderij aan de Koldyk in Grou. Onderwerp was de complexe transitie van het veenweidegebied, waar een groep van 3e jaars studenten aan de Academie van Bouwkunst uit Amsterdam hun tanden in mogen zetten. Dit keer heb ik mijn verhaal de sociaal-culturele laag in het landschap benadrukt. Bij gebiedsontwikkelingen wordt de ‘mentaliteit van het landschap’ nog wel eens vergeten. Juist de sociaal-culturele verschillen maken het Nederlandse landschap mede zo fascinerend.

Het Friese veengebied, het Lage Midden, was tot de grootschalige ruilverkavelingen een vrijgevochten, moeilijk toegankelijk, zompig gebied: een eiland als rafelrand, ingeklemd tussen zand en klei. Stroper en fjildman Rink van der Velde heeft die rafelrand prachtig beschreven. Anno 2024 is het Lage Midden een geëgaliseerd landschap geworden, diepontwaterd, waarin elke oneffenheid is gladgestreken. Rink van der Velde zocht de plooien in het landschap op, ik ben benieuwd waar de studenten naar op zoek gaan.